Derde verkiezingen op rij in Israël

3 maart 2020
(t/m 10 maart 2020 bijgewerkt)

Op maandag 2 maart ^[1] zijn er in Israël verkiezingen voor de 23ste Knesset gehouden.^[2]^[3] De opkomst lag met ruim 71 procent tamelijk hoog, en is de op één na hoogste van de afgelopen twintig jaar (alleen in 2015 was de opkomst nog hoger).

De aanloop naar de verkiezingen was vrij mat verlopen, wat kwam doordat dit binnen een jaar de derde verkiezingen op rij waren. De eerste werd gehouden in april vorig jaar, de tweede zo'n half jaar later in september. Beide uitslagen leiden na veel politiek geharrewar niet tot de vorming van een nieuwe regering. Reden is de patstelling waarin de Israëlische politiek verkeert, veroorzaakt door de twee grote blokken die het politieke landschap vormen en die beide niet alleen niet over een meerderheid beschikken, maar ook niet in staat zijn gebleken een van wezenlijk belang zijnde derde partij − te weten Yisrael Beitenu − over de streep te halen.

Ook dit keer lijkt een soortgelijke impasse weer op te doemen, al is het rechtse blok onder leiding van minister-president Benjamin Netanyahu de grens van 61 zetels wel dicht genaderd. Dit aantal zetels is namelijk minimaal benodigd om op een meerderheid in de 120 zetels tellende Knesset te kunnen bogen.

De uitslag nadat alle stemmen zijn geteld, vertoont het volgende beeld. Winnaar is ditmaal de Likud van premier Netanyahu. Deze liberaal-nationalistische partij stevent af op 36 zetels terwijl de in het midden opererende opponent Kahol Lavan (en) van Benny Gantz (de nipte winnaar van de vorige keer) op 33 zetels blijft steken. Op nummer drie staat de Gezamenlijke Lijst van de Arabische partijen die 15 zetels in de wacht lijkt te slepen. Vervolgens komen de traditionele orthodox-religieuze partijen aan de beurt, die 16 zetels hebben weten te bemachtigen maar ieder voor zich apart optreden. Het Sefardische Shas komt uit op 9 en diens Asjkenazische tegenhanger Yahadut HaTorah ^[4] op 7 zetels uit. De nieuwe linkse combinatie van Arbeidspartij (HaAvoda)-Gesher (en) met Meretz krijgt er 7,^[5] evenals het nationalistische maar uitdrukkelijk niet-religieuze Yisrael Beitenu van Avigdor Lieberman. De rechtse alliantie Yamina (en), een samenwerking van zeer nationalistische en deels religieuze partijen, schraapt ten slotte schraapt 6 zetels bijeen.^[6] Het merendeel van de uitslagen wijkt niet of nauwelijks af ten opzichte van de vorige verkiezingen. De enige partijen of combinaties waar dat wel het geval is, zijn Likud en de Gezamenlijke Lijst, die enige zetels winnen en HaAvoda-Meretz, die aanzienlijk verliest. Dat laatste is een trend die al langer bij de partijen van dit samenwerkingsverband valt waar te nemen (met name bij HaAvoda - de Arbeidspartij).

Deze uitslag betekent dat het rechts-religieuze blok (te weten Likud, Shas, Yahadut HaTorah en Yamina) op 58 zetels in de nieuwe Knesset kan rekenen en het centrum-linkse blok (Kahol Lavan, Gezamenlijke Lijst en HaAvoda-Meretz) op 55. Opnieuw geen meerderheid voor een van beide blokken dus en opnieuw is er een beslissende rol weggelegd voor Yisrael Beitenu, die een van beide blokken aan de macht kan helpen, hetgeen ze (zoals eerder al was aangestipt) na de voorgaande twee verkiezingsuitslagen niet had gedaan en wat mede aan de wieg had gelegen van de huidige verkiezingen. Het struikelblok voor Yisrael Beitenoe is de invloed van de orthodox-religieuze partijen op het landsbestuur, waar zij fel tegen gekant is. Ook wil zij niet met de Arabische partijen (de Gezamenlijke Lijst) in een regering zitten, maar dat wil op mogelijk de combinatie HaAvoda-Meretz na verder ook niemand.

Premier Netanyahu heeft vanzelfsprekend de overwinning opgeëist en is al begonnen met verkennende formatiegesprekken. Gantz van Kahol Lavan likt zijn wonden en Amir Peretz, de leider van HaAvoda-Meretz, heeft de schuld van de verkiezingsnederlaag bij Gantz neergelegd door hem te betichten van een onverantwoord gevoerde campagne.

Ondertussen hangt Netanyahu een gerechtelijke vervolging boven het hoofd omdat hij wordt beschuldigd van omkoping, vertrouwensbreuk en fraude. De rechtszaak tegen hem vangt op 17 maart aan, een dag nadat de nieuwe Knesset is geïnstalleerd. Een mogelijke samenwerking van Likud en Kahol Lavan met wellicht nog meer partijen loopt hierop stuk doordat Gantz onder geen beding met Likud in zee wil gaan zolang Netanyahu het daar nog voor het zeggen heeft en wellicht wederom het premierschap verkrijgt.

Al met al geeft ook deze derde verkiezingsuitslag geen zicht op een makkelijk te vormen nieuw kabinet, waardoor er zelfs rekening wordt gehouden met een vierde verkiezingsronde in het najaar.

Overzicht

Samengevat ziet de uitslag nadat de stemmen zijn geteld er als volgt uit (alleen zetelwinst of -verlies staat tussen haakjes aangegeven):^[6]^[7]^[8]

Partij / Combinatie ^[9]	Andere benaming	Zetels maart 2020 23e Knesset	Zetels sept. 2019 22e Knesset	Zetels april 2019 21e Knesset	Verschil 23e en 22e Knesset	Stellingname	Leider ^[10]
Likud ^[11]		36	32	39	+4	liberaal-nationalistisch	Benjamin Netanyahu
Kahol Lavan (en)	Blauw en Wit	33	33	35	/	midden	Benny Gantz
Gezamenlijke Lijst		15	13	10	+2	Arabische belangen	Ayman Odeh (en)
Shas		9	9	8	/	religieus-Sefardische Joden	Aryeh Deri (en)
Yahadut HaTorah	Verenigd Thora-Jodendom	7	8	8	-1	religieus-Asjkenazische Joden	Yaakov Litzman (en)
HaAvoda-Gesher (en)-Meretz	Arbeidspartij-Gesher-Meretz	7	11	10	-4	links	Amir Peretz
Yisrael Beitenu	Israël Ons Thuis	7	7	5	/	seculier-nationalistisch	Avigdor Lieberman
Yamina (en)		6	7	5	-1	rechts-(religieus)-nationalistisch	Naftali Bennett
Totaal		120	120	120

Om hun kansen op restzetels te vergroten, waren de volgende lijstverbindingen in het leven geroepen:

Likud met Yamina
Kahol Lavan met HaAvoda-Gesher-Meretz
Shas met Yahadut HaTorah

Korte toelichting per partij/combinatie met verkiezingsuitslag per partij:^[12]

Likud
De uitslag van april 2019 is inclusief die van Kulanu (vier zetels). Deze partij betrof een (in verhouding) linkse afscheiding van de rechtse Likud en is later in 2019 weer in Likud opgegaan.

Kahol Lavan
Dit is een samenwerkingsverband van drie partijen uit het midden plus een onafhankelijke politicus:

Hosen L'Yisrael (en) (Veerkrachtig Israel, voorman Benny Gantz, tevens voorman van Kahol Lavan) - 14 zetels
Yesh Atid (Er is een Toekomst, voorman Yair Lapid) - 13 zetels
Telem (en) (voorman Moshe Ya'alon) - 5 zetels
Gabi Ashkenazi (en), onafhankelijk - 1 zetel

Gezamenlijke Lijst
Deze wordt gevormd door vier partijen, drie Arabische plus een gemengd Arabisch-Joodse:

Hadash (communistisch, deels Joods, leider Ayman Odeh (en), tevens leider van de Gezamenlijke Lijst) - 5 zetels
Ra'am (ook wel Verenigde Arabische Lijst genoemd, islamistisch, leider Mansour Abbas (en)) - 4 zetels (+1 zetel)
Balad (socialistisch, leider Mtanes Shehadeh (en) - 3 zetels
Ta'al (en) (seculier-liberaal, leider Ahmad Tibi (en)) - 3 zetels (+1 zetel)

Shas
Charedisch-Sefardische Joden. Charedische joden worden ook wel aangeduid als ultra-orthodoxe joden.

Yahadut HaTorah
Charedisch-Asjkenazische Joden, betreft een verbintenis van:

Agudat Yisrael (en) (Verbond van Israel, Chassidiem, aangevoerd door Yaakov Litzman (en), tevens aanvoerder van Yahadut HaTorah) - 4 zetels
Degel HaTorah (en) (Vlag van de Torah, Mitnagdiem, aangevoerd door Moshe Gafni (en)) - 3 zetels

HaAvoda-Gesher-Meretz
Samenwerking van drie partijen uit de linkerzijde van de politiek, waarvan twee al eerder een samenwerking waren aangegaan (HaAvoda met Gesher), uitgesproken voorstander van de Tweestatenoplossing (uitgezonderd Gesher):^[13]

HaAvoda (vaak aangeduid als de Arbeidspartij, voorman Amir Peretz, tevens voorman van HaAvoda-Gesher-Meretz) - 3 zetels (-2 zetels)
Meretz (voorman Nitzan Horowitz (en) - 3 zetels (-2 zetels)^[14]
Gesher (en) (voorvrouw Orly Levy) - 1 zetel

Yisrael Beitenu
Nationalistische partij die zich vooral richt op Joodse Israëliërs afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie.

Yamina
Ook een samenwerking van drie partijen maar ditmaal uit de rechterhoek, fervent tegenstander van de Tweestatenoplossing en zeer nationalistisch:

HaYamin HeHadash (Nieuw Rechts, seculier-zionistisch, leider Naftali Bennett, tevens leider van Yamina) - 3 zetels
HaBayit HaYehudi (Het Joodse Huis, religieus-zionistisch, aangevoerd door Rafi Peretz (en)) - 2 zetels
Tkuma (en) (Nationale Unie, religieus-zionistisch, voorman Bezalel Smotrich (en)) - 1 zetel (-1 zetel)

Lijstaanvoerders

Benjamin Netanyahu –
Likud
Benny Gantz –
Kahol Lavan (en)
(Blauw en Wit)
Ayman Odeh (en) –
Gezamenlijke Lijst
Aryeh Deri (en) –
Shas
Yaakov Litzman (en) –
Yahadut HaTorah
(Verenigd Thora-Jodendom)
Amir Peretz –
HaAvoda-Gesher (en)-Meretz
(Arbeidspartij-Gesher-Meretz)
Avigdor Lieberman –
Yisrael Beitenu
Naftali Bennett –
Yamina (en)

Zie ook

Zoveelste verkiezingen in Israël doorbreken eindelijk impasse - op 1 november 2022 voor de 25e Knesset
Vierde verkiezingen in Israël vanwege financiële perikelen - op 23 maart 2021 voor de 24e Knesset
Israël kiest opnieuw een nieuw parlement - op 17 september 2019 voor de 22e Knesset
Israël kiest een nieuw parlement - op 9 april 2019 voor de 21e Knesset

---

Netanyahu's formatiepoging mislukt, Gantz aan zet (26 oktober 2019)
Vorming regeringscoalitie Israël mislukt, nieuwe verkiezingen (30 mei 2019)

Wikipedia heeft het volgende artikel over dit onderwerp beschikbaar:

Israëlische parlementsverkiezingen 2020

Bronnen

The Times of Israel, "Labor-Gesher and Meretz announce joint run in March election", Toi Staff, Raoul Wootliff, 13 januari 2020
The Jerusalem Post, "New Right, Bayit Yehudi and National Union unite, leaving Otzma out", Jeremy Sharon, 16 januari 2020
The Times of Israel, "Likud holds lead after 97% of votes counted, but still short of coalition", Toi Staff, 3 maart 2020
Israel National News, "Peretz blames Blue and White", Elad Benari, 3 maart 2020
The Times of Israel, "Netanyahu and Gantz both leave all options open, but few may be on the table", Raoul Wootliff, 3 maart 2020
The Jerusalem Post, "Netanyahu's bloc likely to stay at 58 seats", Gil Hoffman, 5 maart 2020

Noten

↑ 2 maart 2020 is gelijk aan 6 adar (en een stukje van 7 adar) 5780 op de joodse kalender.
↑ De Knesset is het éénkamerparlement van de staat Israël.
↑ De 23ste Knesset wordt op maandag 16 maart 2020 geïnstalleerd.
↑ Yahadut HaTorah is de verkorte weergave van Yahadut HaTorah HaMeuhedet, in het Nederlands weergegeven als Verenigd Thora-Jodendom.
↑ HaAvoda-Gesher en Meretz zijn een samenwerkingsverband aangegaan omdat ze bang waren ieder afzonderlijk onder de kiesdrempel terecht te komen.
↑ ^6,0 ^6,1 De grootste onder de partijen die geen kans op een zetel hebben, is Otzma Yehudit (en), geleid door Itamar Ben-Gvir (en). Deze ultra-nationalistische partij vond voor de verkiezingen geen aansluiting bij het nationalistische Yamina, ondanks hevig aandringen van premier Netanyahu op Yamina om wel met Otzma Yehudit in zee te gaan.
↑ Opnieuw was er sprake van een kiesdrempel van 3,25 procent.
↑ Elections for the 23rd Knesset, Central Elections Committee (uitgebreid overzicht) - officiële uitslag van 10 maart 2020
↑ In deze uitslagentabel is uitgegaan van de huidige opzet van partijen en combinaties. Op grond daarvan is teruggerekend naar hoe de uitslagen zouden zijn bij de vorige twee verkiezingen.
↑ De politiek leider is tevens lijstaanvoerder.
↑ De uitslag van april 2019 is inclusief die van Kulanu (vier zetels). Deze partij betrof een afscheiding van Likud en is later in 2019 weer in Likud opgegaan.
↑ De zetelverdeling per partij is gebaseerd op de kandidatenlijsten.
↑ Voorstanders van de Tweestatenoplossing streven naar een onafhankelijke Palestijnse staat naast de Israëlische staat op het grondgebied van het voormalige Mandaat Palestina.
↑ Meretz was bij de vorige verkiezingen een samenwerking aangegaan met HaTnu'a HaYeruqa (en) (Groene Beweging) en Yisrael Demokratit (en) (Israëlische Democratische Partij), die beiden 1 zetel behaalden. Meretz verkreeg 3 zetels, tezamen maakte dat 5 zetels.

Wil je deze pagina delen? |

Zelf schrijven? Hoe schrijf ik een artikel?

[1] 2 maart 2020 is gelijk aan 6 adar (en een stukje van 7 adar) 5780 op de joodse kalender.

[2] De Knesset is het éénkamerparlement van de staat Israël.

[3] De 23ste Knesset wordt op maandag 16 maart 2020 geïnstalleerd.

[4] Yahadut HaTorah is de verkorte weergave van Yahadut HaTorah HaMeuhedet, in het Nederlands weergegeven als Verenigd Thora-Jodendom.

[5] HaAvoda-Gesher en Meretz zijn een samenwerkingsverband aangegaan omdat ze bang waren ieder afzonderlijk onder de kiesdrempel terecht te komen.

[Otzma-6] 6,0 ^6,1 De grootste onder de partijen die geen kans op een zetel hebben, is Otzma Yehudit (en), geleid door Itamar Ben-Gvir (en). Deze ultra-nationalistische partij vond voor de verkiezingen geen aansluiting bij het nationalistische Yamina, ondanks hevig aandringen van premier Netanyahu op Yamina om wel met Otzma Yehudit in zee te gaan.

[7] Opnieuw was er sprake van een kiesdrempel van 3,25 procent.

[8] Elections for the 23rd Knesset, Central Elections Committee (uitgebreid overzicht) - officiële uitslag van 10 maart 2020

[9] In deze uitslagentabel is uitgegaan van de huidige opzet van partijen en combinaties. Op grond daarvan is teruggerekend naar hoe de uitslagen zouden zijn bij de vorige twee verkiezingen.

[10] De politiek leider is tevens lijstaanvoerder.

[11] De uitslag van april 2019 is inclusief die van Kulanu (vier zetels). Deze partij betrof een afscheiding van Likud en is later in 2019 weer in Likud opgegaan.

[12] De zetelverdeling per partij is gebaseerd op de kandidatenlijsten.

[13] Voorstanders van de Tweestatenoplossing streven naar een onafhankelijke Palestijnse staat naast de Israëlische staat op het grondgebied van het voormalige Mandaat Palestina.

[14] Meretz was bij de vorige verkiezingen een samenwerking aangegaan met HaTnu'a HaYeruqa (en) (Groene Beweging) en Yisrael Demokratit (en) (Israëlische Democratische Partij), die beiden 1 zetel behaalden. Meretz verkreeg 3 zetels, tezamen maakte dat 5 zetels.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]