Ontwikkelingsvisie Oostvaardersplassen

8 april 2008

Staatsbosbeheer heeft haar toekomstvisie voor de ontwikkeling van de Oostvaardersplassen (gelegen in de Nederlandse provincie Flevoland) gepubliceerd. Veel van de oorspronkelijke planten zoals de wilg en het riet zijn aan het verdwijnen en de grote grazers als het Heckrund, de konik en het edelhert hebben nu een populatie die een evenwicht kent. Hierdoor verandert de termijn die nodig is om de te verwachte veranderingen te constateren en daarmee is er behoefte aan een lange termijnvisie die de gebruikelijke tienjarenplanning te boven gaat.

Visie

Het kernpunt in de visie is om nog meer ruimte te geven aan natuurlijke processen. Hiertoe zal de kade rond het natte deel langzaam maar zeker steeds meer verlaagd worden. Dit zal leiden tot een leegloop van de plassen waardoor de klei kan gaan inklinken. De verwachting is dat het natte deel zoveel gedaald zal zijn dat het wederom het laagste gedeelte van de polder zal zijn.

Sleutelsoorten

Wild zwijn

In de visie van Staatsbosbeheer zijn er diverse sleutelsoorten die nu nog ontbreken. Het everzwijn zal door zijn gewroet omstandigheden scheppen waardoor veel planten de ruimte krijgen om te ontkiemen. Ook zullen in de zogenaamde zoelen, tijdelijke poelen met natte slikkige grond, kleine organismen als salamanders hun niche vinden. Ook wordt gestudeerd op het inzetten van de wisent en de wolf. Voor de introductie van de wolf wordt verwacht dat het moeilijk zal zijn om het nodige maatschappelijke draagvlak te verkrijgen.

Uitbreiding areaal

Na het aansluiten van het Fluitbos hoopt Staatsbosbeheer op korte termijn het Kotterbos en het Hollandse Hout aan te sluiten bij de Oostvaardersplassen. Dit is de opmaat naar de realisatie van een verdere uitbreiding van het areaal in de richting van het Horsterwold en uiteindelijk de Veluwe. Hiertoe zijn nog diverse administratieve hobbels te nemen waarbij meerdere met instanties zoals gemeenten en het waterschap overeenstemming gevonden moet worden.

De werkelijkheid van de Oostvaardersplassen

De Oostvaardersplassen is een gebied dat spontaan ontstond op het laagste deel van Zuidelijk Flevoland. Dit gebied dat oorspronkelijk een industriële bestemming had bleek al snel een dusdanige ecologische wonder dat de bestemming meerdere keren in positieve zin gewijzigd werd. Omdat wat nu het droge gedeelte is oorspronkelijk een agrarische bestemming had, bestond de vrees dat het moeras zou verdwijnen door de afwatering die aangelegd werd. Om dit te voorkomen werd een kade aangelegd. Hierdoor is de dynamiek in het waterpeil grotendeels verdwenen.

In het moeras vindt de gans de rust om te broeden en te ruien. In het droge deel kan de grans grazen. Dankzij de grote grazers is het gras blijvend zo kort dat een grote populatie ganzen een thuis in de OVP kon vinden. Het moerasgedeelte is steeds meer een open water geworden waarin de regeneratie van het riet achterwege blijft.

Gevolgen van het herstel van de waterdynamiek

Wanneer de Oostvaardersplassen waterhuishoudkundig weer één gebied wordt, dan zullen de plassen zeker in het begin regelmatig droog vallen. Hierdoor kan het riet zich herstellen en dit zal ook het inklinkingsproces versterken. De populatie aan volwassen karpers zal afnemen waardoor een grotere leeftijdsopbouw zal ontstaan. Hierdoor kan een toename aan kleine vissen en dus kleine viseters verwacht worden

De Oostvaardersplassen zijn nu volkomen afgesloten van de omliggende vaarten van de polder. Hierdoor is de natuurlijke trek van vis onmogelijk. In de huidige plannen wil Staatsbosbeheer eerst de effecten van het herstel van de waterdynamiek leren kennen voordat aan mogelijke vistrappen of vishevels gedacht wordt.

Beheer met grote grazers

De wijze waarop de OVP beheerd worden heeft een revolutie in het denken over natuurbeheer teweeggebracht. De toenmalige minister Tuynman gaf aan dat een gebied met een grootte als de OVP onmogelijk was omdat dit te duur zou zijn. Met de beheersmethoden die in die tijd gebruikelijk waren was dit ook zo. Dankzij sleutelsoorten als het rund, het paard, het hert en de gans bleek dat het met die kosten wel mee valt.

Beheer van grote grazers

Dankzij die natuurlijke processen is er nu een redelijk stabiele populatie aan grote grazers. Met name in de winter wanneer de dieren ingeteerd hebben op hun vetreserves, komen veel dieren te sterven. Dit heeft tot grote consternatie geleidt en het beheer van de dieren is door de rechter maar ook door de verantwoordelijke minister getoetst. De minister heeft aan team van deskundigen om advies gevraagd en die hebben in het zogenaamde ICMO rapport hun bevindingen gedaan.

Ontwikkel en publiceer de visie voor de Oostvaardersplassen
Grijp alleen in wanneer het echt nodig is en wanneer de dieren nog op de hoeven staan
Wanneer de aantallen van de runderen door voedselconcurrentie verminderen dan is dit acceptabel
- Beschutting in beboste gebieden is voor alle dieren aanbevolen.
- Bestudeer de aansluiting van het Hollandse Hout aan de Oostvaardersplassen
- Een corridor naar het Horsterwold wordt aanbevolen
- Voer de dieren niet bij

Willekeurige observaties

een vos die in het zonnetje ligt op tien meter van een gans met 15 pullen
dieren die afgeschoten worden worden onthoofd om trofeezoekers uit het gebied te houden
een helikopter die een boete thuis krijgt omdat er over de OVP niet laag gevlogen mag worden.